Η Ελλάδα στην πρώτη γραμμή της παραγωγής γενόσημων φαρμάκων στην Ευρώπη

Οι όροι «πρωτότυπο» και «γενόσημο» φάρμακο αποτελούν έννοιες που έχουν πυροδοτήσει πολυάριθμες συζητήσεις τα τελευταία χρόνια. Στην πραγματικότητα, η σημασία των συζητήσεων αυτών έγκειται σε έναν άλλο όρο: τη δραστική ουσία.

Εδώ και σχεδόν μία δεκαετία, η συνταγογράφηση φαρμάκων από τους ιατρούς με βάση τη δραστική ουσία – αντί το εμπορικό όνομα των φαρμάκων – είναι υποχρεωτική και καθολική, με ελάχιστες συγκεκριμένες εξαιρέσεις.

Η δραστική ουσία ενός φαρμάκου (Active Pharmaceutical Ingredient, κοινώς γνωστό ως API) είναι το συστατικό που του προσδίδει τη θεραπευτική του αποτελεσματικότητα. Το κάθε γενόσημο φαρμακευτικό σκεύασμα περιέχει την ίδια ακριβώς δραστική ουσία όπως το αντίστοιχο πρωτότυπο φάρμακο που χαρακτηρίζεται ως προϊόν αναφοράς. Το γενόσημο αναπτύσσεται με τέτοιο τρόπο ώστε τα ποιοτικά εργαστηριακά χαρακτηριστικά των δυο σκευασμάτων, πρωτότυπο και γενόσημο, να είναι πανομοιότυπα, με ίδια φυσικά περιεκτικότητα της δραστικής ουσίας (API), η οποία όπως προαναφέρθηκε, είναι ακριβώς ίδια με αυτήν του προϊόντος αναφοράς (πρωτοτύπου).

Στις αγορές της Ευρώπης, της Αμερικής, της Ιαπωνίας κι άλλων πλήρως οργανωμένων αγορών τα πρωτότυπα φαρμακευτικά σκευάσματα προστατεύονται από μια περίοδο «αποκλειστικότητας» που διαρκεί 10 χρόνια. Με την πάροδο της δεκαετίας μπορούν να αδειοδοτηθούν και να λανσαριστούν τα αντίστοιχα γενόσημα σκευάσματα.

Η διαδικασία αδειοδότησης των γενοσήμων φαρμάκων στην Ευρωπαϊκή αγορά είναι εναρμονισμένη, είτε γίνεται από την εκάστοτε Ευρωπαϊκή εθνική αρχή είτε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ). Στα πλαίσια της αξιολόγησης γίνεται πλήρης επιστημονική διερεύνηση κι αξιολόγηση της δραστικής ουσίας, ενώ για το τελικό φαρμακευτικό σκεύασμα προβλέπονται μελέτες βιοϊσοδυναμίας (bioequivalence study) ή αναφορά εξαίρεσης από την υποβολή μελέτης βιοϊσοδυναμίας (biowaiver justification) ανάλογα με την περίπτωση του προς εξέταση γενόσημου.

Δραστικές ουσίες: Ο βαθμός εξάρτησης της ευρωπαϊκής αγοράς από την παραγωγή άλλων χωρών

Υπολογίζεται πως περίπου το 60% της παγκόσμιας παραγωγής δραστικών ουσιών, μεταξύ αυτών και των αντίστοιχων γενόσημων, σε παγκόσμια κλίμακα παράγονται σε Ινδία και Κίνα. Η Ινδία μόνο καλύπτει το 20% της παγκόσμιας αγοράς γενοσήμων, το μεγαλύτερο μέρος της οποίας προορίζεται για εξαγωγές. Ομοίως και η Κίνα είναι ο δεύτερος σημαντικότερος παίχτης στη διεθνή αγορά των γενοσήμων. Είναι επίσης σύνηθες, ο παραγωγός της δραστικής ουσίας
στην Ασία, να είναι ο ίδιος που προμηθεύει τόσο τον παραγωγό του πρωτότυπου όσο και αυτόν του γενόσημου προϊόντος, με το τελικό προϊόν στις 2 περιπτώσεις να είναι αυτό που κυκλοφορεί στην Ευρωπαϊκή αγορά.

Τα πρόσφατα lockdowns εξαιτίας της Covid-19 πανδημίας, εφαρμόστηκαν εξίσου και στα κράτη της Ινδίας και Κίνας με το πολύ άμεσο αντίκτυπο στην παραγωγή και διακίνηση των φαρμάκων αλλά και δραστικών ουσιών και πρώτων υλών που παράγονται στις μονάδες της Ασίας για την διεθνή αγορά. Σε όλη την διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκαν σημαντικές ελλείψεις σε βασικές δραστικές ουσίες (αναισθητικά, αντιβιοτικά, αναλγητικά κι άλλα φάρμακα), εξαναγκάζοντας τους ηγέτες των Ευρωπαϊκών φορέων να καθοδηγούν την επαναφορά της παραγωγής δραστικών ουσιών στην Ευρώπη.

Η άμεση ανταπόκριση της DEMO ABEE με νέες επενδύσεις

Η DEMO ABEE, μια ελληνική φαρμακοβιομηχανία με διεθνή αναγνωρισμένη δραστηριότητα αποφάσισε να κάνει πράξη την αναγκαιότητα ενδοκοινοτικής παραγωγής δραστικών ουσιών, ιδρύοντας ένα νέο Κέντρο Έρευνας & Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη, όπου, μεταξύ άλλων, κύριος στόχος είναι και η ανάπτυξη γενοσήμων δραστικών ουσιών. Το επενδυτικό αυτό πλάνο θα ενισχυθεί και με την νέα παραγωγική μονάδα στην Τρίπολη, όπου θα δημιουργηθεί η πρωτότυπη για την ελληνική φαρμακοβιομηχανία μονάδα παραγωγής δραστικών σκευασμάτων (APIs).

Το ερευνητικό εργαστήριο είναι εξοπλισμένο με τις πιο σύγχρονες εργαστηριακές υποδομές χημικής οργανικής σύνθεσης δραστικών ενώσεων, αλλά και εξίσου σύγχρονες αναλυτικές τεχνικές που υποστηρίζουν παράλληλα το κομμάτι της Οργανικής Σύνθεσης. Το εργαστήριο λειτουργεί σύμφωνα με παγκόσμια πρότυπα καλής εργαστηριακής πρακτικής αλλά και τα αντίστοιχα πρότυπα καλής βιομηχανικής πρακτικής (Good Manufacturing Practice – GMP). Παράλληλα με το εργαστήριο ανάπτυξης γενοσήμων δραστικών ουσιών (ΑΡΙs) διαθέτει εργαστήρια ανάπτυξης τελικών φαρμακευτικών προϊόντων αλλά και εργαστήρια που δύνανται να φιλοξενήσουν ερευνητικές ομάδες των ελληνικών Πανεπιστημίων. Η ανάπτυξη της δραστικής ουσίας στα ‘μικρά’ οργανικά μόρια, περιλαμβάνει την ανάπτυξη στο εργαστήριο της χημικής συνθετικής πορείας η οποία μεταφέρεται σαν τεχνογνωσία και εφαρμόζεται σε βιομηχανική κλίμακα στο εργοστάσιο παραγωγής. Παράλληλα αναπτύσσονται οι μέθοδοι ανάλυσης που θα εφαρμοστούν στο εργαστήριο ελέγχου ποιότητας του εργοστασίου παραγωγής για την διασφάλιση της ποιότητας της δραστικής ουσίας, σύμφωνοι με τις διεθνείς φαρμακοποιίες και τις προδιαγραφές του Διεθνούς Συμβουλίου Εναρμόνισης για τα τεχνικά χαρακτηριστικά των φαρμάκων ανθρώπινης χρήσης (The International Council for Harmonisation of Technical Requirements for Pharmaceuticals for Human Use, ICH)

Οι διεργασίες αυτές υποστηρίζονται από τμήματα διασφάλισης ποιότητας και κανονιστικών υποθέσεων για την σωστή εφαρμογή και εναρμόνιση όλων των απαιτούμενων οδηγιών. Το πλάνο ανάπτυξης της εταιρείας προς αυτήν την κατεύθυνση στοχεύει στην επάνδρωση με 30 επιστήμονες στην πλήρη ανάπτυξή του Νέου Κέντρου Έρευνας & Ανάπτυξης στη Θεσσαλονίκη και την ανάπτυξη 5 δραστικών ουσιών ετησίως για την απόκτηση χαρτοφυλακίου δραστικών σκευασμάτων καλύπτοντας όλες τις νοσοκομειακές ανάγκες κορμού. Αντίστοιχα θα κινηθεί και για τις εγκαταστάσεις παραγωγής δραστικών υλών στην Τρίπολη.

Η παρότρυνση των θεσμικών ευρωπαϊκών οργάνων για ενδυνάμωση της εγχώριας παραγωγής δραστικών ουσιών ήταν ανάμεσα στα κίνητρα της DEMO ABEE που με βασικό εργαλείο την μακρόχρονη εμπειρία του εξειδικευμένου προσωπικού υλοποιεί το συγκεκριμένο έργο στο σύνολό του.

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο ένθετο ygeia mou στην εφημερίδα ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ στις 22 Μαΐου 2022